Μειώνοντας τα επίπεδα της χοληστερίνης αίματος, οι στατίνες μειώνουν τον κίνδυνο πόνου στον θώρακα (στηθάγχη), καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού.

Υπάρχουν πολλοί τύποι στατινών όπως η ατορβαστατίνη, η σεριβαστατίνη, η φλουβαστατίνη, η λοβαστατίνη, η μεβαστατίνη, η πιταβαστατίνη, η πραβαστατίνη, η ροσουβαστατίνη και η σιμβαστατίνη. Η ατορβαστατίνη και η ροσουβαστατίνη είναι οι ισχυρότερες, ενώ η φλουβαστατίνη είναι η λιγότερο ισχυρή. Τα φάρμακα αυτά πωλούνται με διάφορα εμπορικά ονόματα, όπως Lipitor (ατορβαστατίνη), Pravachol (πραβαστατίνη), Crestor (ροσουβαστατίνη), Zocor (σιμβαστατίνη), Lescol (φλουβαστατίνη) και Inegy (συνδυασμός σιμβαστατίνης και εζετιμίδης). Η μεβαστατίνη είναι μια φυτική στατίνη που βρίσκεται στην κόκκινη μαγιά ρυζιού.

Η έρευνα τα τελευταία χρόνια έχει ανακαλύψει και άλλα οφέλη των στατινών, εκτός από τα καρδιαγγειακά. Ερευνητές από την Mayo Clinic διεξήγαγαν μελέτη που βρήκε ότι οι στατίνες μπορεί να μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του οισοφάγου.

Τα οφέλη των στατινών είναι βασικά περισσότερα από τους κινδύνους τους. Άρθρο που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Circulation: Καρδιαγγειακή ποιότητα και έκβαση κατέληξε ότι συνολικά, τα οφέλη λήψης στατινών είναι μεγαλύτερα από τους κινδύνους που σχετίζονται με την λήψη των φαρμάκων.

Πώς λειτουργούν οι στατίνες ;

Οι στατίνες παρεμποδίζουν ένα ένζυμο που καλείται HMG-CoA ρεδουκτάση, που ελέγχει την παραγωγή χοληστερίνης στο ήπαρ. Τα φάρμακα στην ουσία αντικαθιστούν την HMG-CoA ρεντουκτάση που υπάρχει στο ήπαρ, και άρα επιβραδύνουν την διαδικασία παραγωγής χοληστερίνης. Επιπλέον ηπατικά ένζυμα αισθάνονται ότι η παραγωγή χοληστερίνης έχει μειωθεί και απαντούν με την δημιουργία μιας πρωτεΐνης που οδηγεί στην αύξηση της παραγωγής υποδοχέων LDL (χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνης ). Αυτοί οι υποδοχείς μεταναστεύουν στις μεμβράνες των ηπατικών κυττάρων και δεσμεύουν τις διερχόμενες LDL και VLDL (πολύ χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνης). Στη συνέχεια οι LDL και VLDL εισέρχονται στο ήπαρ και πέπτονται.

Πολλά άτομα ξεκινούν θεραπεία με στατίνες ώστε να μειωθούν τα επίπεδα χοληστερίνης τους κάτω από 5 mmol/l, ή κατά 25-30%. Η δοσολογία, μπορεί να αυξηθεί εάν δεν επιτευχθεί ο στόχος, η θεραπεία συνεχίζεται ακόμα και αφού επιτευχθούν τα επίπεδα στόχος χοληστερίνης ώστε να διατηρηθεί η πρόληψη της αρτηριοσκλήρυνσης.

Ποιος παίρνει στατίνες;

Οι στατίνες συνήθως χορηγούνται σε άτομα με τις ακόλουθες νόσους:

·       Αθηρωματικές νόσους όπως καρδιοπάθειες και αρτηριοσκλήρυνση. Οι στατίνες μειώνουν τις πιθανότητες να επιδεινωθούν τα νοσήματα αυτά και μπορεί να επιβραδύνουν την εξέλιξη των νοσημάτων αυτών.

·       Διαβήτης ή άλλα νοσήματα που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης αθηρωματικής νόσου.

·       Οικογενειακό ιστορικό καρδιακών προσβολών (ιδιαίτερα σε νεαρή ηλικία).

·       Ηλικιωμένοι.

Τα αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης είναι ο συχνότερος λόγος θεραπείας με στατίνες, αλλά τα φάρμακα μειώνουν τις καρδιοπάθειες προλαμβάνοντας την αρτηριοσκλήρυνση. Για την ακρίβεια είναι πιθανό να εμφανιστεί καρδιακή προσβολή χωρίς αυξημένη χοληστερίνη αίματος, αλλά σχεδόν όλες οι καρδιακές προσβολές ξεκινούν με ανάπτυξη αρτηριοσκληρωτικών πλακών. Οι αρτηριοσκληρωτικές πλάκες μπορούν να αναπτυχθούν ακόμα και όταν τα επίπεδα χοληστερίνης είναι χαμηλά. Άρα, οι στατίνες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε άτομα με αυξημένο κίνδυνο ή με αρτηριοσκλήρυνση ακόμα και εάν δεν έχουν αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης.

Οι στατίνες μαζί με άθληση είναι συνήθως καλύτερα από ότι μόνο στατίνες

Ερευνητές από το Veterans Affairs Medical Center, Washington DC, εξηγούν στο περιοδικό The Lancet ότι για ασθενείς με δυσλιπιδαιμίες, ο συνδυασμός λήψης στατινών και άσκησης είναι συνήθως πιο αποτελεσματικός στην πρόληψη πρώιμου θανάτου από ότι μεμονωμένα η κάθε παρέμβαση.

Μόνο η άσκηση, όμως, για αυτούς με δυσλιπιδαιμία (παθολογικά επίπεδα επικίνδυνων χοληστερινών/ λιπιδίων αίματος), είναι καλύτερη από την μη λήψη στατίνης και την μη άθληση. Οι συγγραφείς βρήκαν ότι αυτοί που δεν λάμβαναν στατίνες αλλά ήταν σε καλή φυσική κατάσταση είχαν υποδιπλάσιες πιθανότητες να πεθάνουν πρώιμα σε σχέση με άτομα με κακή φυσική κατάσταση με δυσλιπιδαιμία χωρίς αγωγή.

Ποιες είναι οι παρενέργειες των στατινών;

Αν και οι περισσότεροι που λαμβάνουν στατίνες έχουν ήπιες ή καθόλου παρενέργειες, πολλοί αναφέρουν πονοκέφαλο, νυγμώδη άλγη, κοιλιακό άλγος, φουσκώματα, διάρροια, ναυτία και εξάνθημα. Σπάνια, οι ασθενείς εμφανίζουν μια σοβαρή μορφή μυϊκής φλεγμονής.

Οι στατίνες μπορεί να αυξάνουν τον κίνδυνο καταρράκτη- ερευνητική ομάδα από το San Antonio Military Medical Center, Τέξας, ανέφερε στο περιοδικό JAMA Ophthalmology (Τεύχος Σεπτεμβρίου 2013) ότι η χρήση στατινών αυξάνει τον κίνδυνο καταρράκτη κατά 27%.

Οι μόνες δυο μείζονες παρενέργειες – αμφότερες σχετικά σπάνιες- είναι ηπατική βλάβη και βλάβη σκελετικών μυών. Αυτή η μυϊκή βλάβη είναι μια σοβαρή μορφή μυοπάθειας που καλείται ραβδομυόλυση. Η ραβδομυόλυση συνήθως ξεκινά σαν μυϊκό άλγος και μπορεί να επιδεινωθεί σε σημείο απώλειας μυϊκών κυττάρων, εμφάνισης νεφρικής ανεπάρκειας, ή θανάτου. Η νόσος είναι συχνότερη σε περιπτώσεις όπου οι στατίνες λαμβάνονται σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα που ενέχουν κίνδυνο ραβδομυόλυσης ή άλλα φάρμακα που αυξάνουν την συγκέντρωση των επιπέδων των στατινών στο αίμα.

Άτομα με ενεργό ηπατική νόσο δεν πρέπει να λαμβάνουν στατίνες. Εάν κατά την διάρκεια λήψης στατινών εμφανιστεί ηπατική νόσος, η χρήση τους πρέπει να διακόπτεται. Επίσης έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες ή αυτές που σκοπεύουν να μείνουν έγκυες δεν πρέπει να λαμβάνουν στατίνες. Γενικά συνιστάται τα άτομα που λαμβάνουν στατίνες να μην τις συνδυάζουν με φάρμακα όπως αναστολείς πρωτεάσης (αγωγή για AIDS), ερυθρομυκίνη, ιτρακοναζόλη, κλαριθρομυκίνη, διλτιαζέμη, βεραπαμίλη ή φιμπράτες (φάρμακα που μειώνουν τα επίπεδα LDL).

Κάποιες στατίνες μπορεί να επηρεάζουν την μνήμη- ερευνητές του Πανεπιστημίου του Bristol στην Αγγλία, βρήκαν ότι δύο συχνά συνταγογραφούμενες στατίνες -η πραβαστατίνη (Pravachol)  και η ατορβαστατίνη (Lipitor)- επηρέαζαν την γνωστική και λειτουργική μνήμη σε πειραματόζωα.

Άτομα που λαμβάνουν στατίνες πρέπει επίσης να αποφύγουν τα γκρέιπφρουτ και τον χυμό τους λόγω της πιθανότητας επικίνδυνης αλληλεπίδρασης.

Οι στατίνες επιβραδύνουν την γήρανση

Ερευνητές από το Δεύτερο Πανεπιστήμιο της Νάπολης, Ιταλία, βρήκαν ότι οι στατίνες μπορεί να επιβραδύνουν τον ρυθμό γήρανσης. Οι στατίνες μπορούν να μειώσουν τον ρυθμό βράχυνσης των τελομερών .Τα τελομερή είναι τα άκρα επαναλαμβανόμενων μορίων DNA στο τέλος των χρωμοσωμάτων που τα προστατεύει από την εκφύλιση .Καθώς μεγαλώνουμε τα τελομερή βραχύνονται, περιορίζοντας τον αριθμό κυττάρων που μπορούν να διαιρεθούν, κάτι που προκαλεί γήρανση.

Σε μελέτη που περιέλαβε 203 συμμετέχοντες, οι ερευνητές βρήκαν ότι αυτοί που λάμβαναν στατίνες είχαν υψηλότερα επίπεδα δραστικότητας τελομεράσης στα λευκά αιμοσφαίριά τους, με αποτέλεσμα βράχυνση της τελομεράσης, σε σύγκριση με αυτούς που δεν λάμβαναν στατίνες.

Ο ερευνητής Giuseppe Paolisso, είπε «με την ενεργοποίηση της τελομεράσης, οι στατίνες μπορεί να αντιπροσωπεύουν έναν νέο μοριακό διακόπτη που μπορεί να επιβραδύνει τα κύτταρα γήρανσης στους ιστούς μας και να μας οδηγήσει στην υγιή παράταση προσδόκιμου ζωής. Εάν επιβεβαιωθεί ότι οι στατίνες μπορούν να επιβραδύνουν την ίδια την γήρανση, και όχι μόνο τα συμπτώματά της, τότε οι στατίνες είναι πολύ ισχυρότερα φάρμακα από ότι σκεφτήκαμε ποτέ».

Οι στατίνες έχουν συνδεθεί με διάφορες ανεπιθύμητες ενέργειες (παρενέργειες), και πολλοί μπορεί να αναρωτιούνται εάν είναι καλές ή κακές. Ο στόχος αυτού του άρθρου είναι να παρουσιάσει κάποιες μελέτες που εξέτασαν τα οφέλη και τους κινδύνους των στατινών.

Κίνδυνος διαβήτη- επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο St. George's, Λονδίνο, Αγγλία, και από το Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης, Σκωτία εξέτασαν πέντε μελέτες στατινών που δημοσιεύθηκαν από το 2005 έως το 2010. Βρήκαν ότι υπήρχε σχέση ανάμεσα στις μεγάλες δόσεις στατινών και τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη- ασθενείς με υψηλές δόσεις στατινών είχαν 12% αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη . Όμως, τόνισαν ότι τα οφέλη-μείωση σοβαρών καρδιολογικών προβλημάτων- υπερτερούσαν μακράν τον κινδύνων.

Οι ασθενείς χαμηλού καρδιολογικού κινδύνου- ερευνητές από το Cochrane Heart Group στο London School of Hygiene and Tropical Medicine στο Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο δήλωσαν πως δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία πως οι στατίνες ωφελούν τους ασθενείς χαμηλού καρδιολογικού κινδύνου. Η επικεφαλής της ομάδας Fiona Taylor είπε ότι οι ιατροί πρέπει να είναι προσεκτικοί στην χορήγησή τους σε ασθενείς χαμηλού κινδύνου ιδιαίτερα υπό το φως δεδομένων για τον τρόπο που οι στατίνες επηρεάζουν τα άτομα χωρίς ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου.

Ιστορικό αιμορραγίας- μελέτη που διεξήχθει στο Massachusetts General Hospital και στην Ιατρική Σχολή του Harvard, Βοστώνη έδειξε ότι για τους ασθενείς με ιστορικό αιμορραγίας μπορεί τελικά οι στατίνες να αυξάνουν τον κίνδυνο υποτροπής τους σε σημείο που αυτό να υπερτερεί κάθε πιθανού οφέλους. Έγραψαν:

«Μια σημαντική υποομάδα ασθενών για τους οποίους δεν είναι σαφές εάν συνιστάται η χρήση στατινών, είναι αυτή με αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικής αιμορραγίας (ή εγκεφαλικού που προκαλείται από αιμορραγία στον εγκέφαλο). Ο λόγος της επιπλέον ανησυχίας είναι η αυξημένη επίπτωση ενδοκράνιας αιμορραγίας που παρατηρήθηκε σε άτομα που τυχαιοποιήθηκαν για θεραπεία με στατίνες σε κλινική μελέτη για την δευτερογενή πρόληψη των εγκεφαλικών». 

Παιδικός λύκος- τα παιδιά με λύκο δεν πρέπει να λαμβάνουν στατίνες, ακόμα και αν η νόσος τους αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας αρτηριακής νόσου αργότερα, αποκάλυψαν ερευνητές του Duke University Medical Center σε μια μελέτη. Είπαν ότι ακόμα και αν οι στατίνες είχαν ευεργετική επίδραση στα επίπεδα λιπιδίων και στην CRP (C- αντιδρώσα πρωτεΐνη), η επίδραση τους στην αρτηριοσκλήρυνση δεν ήταν αρκετά σημαντική ώστε να δικαιολογεί την συστηματική χορήγησή τους σε παιδιά με λύκο. Είπαν ότι οι σπάνιοι μακροπρόθεσμοι κίνδυνοί που συνδυάζονται με τις στατίνες υπερτερούν του πιθανού οφέλους.

Στατίνες και ηπατική βλάβη

Ηπατική βλάβη- οι στατίνες μπορεί να προκαλέσουν αύξηση των ηπατικών ενζύμων. Εάν αυτή είναι ήπια, οι περισσότεροι ασθενείς μπορούν να συνεχίσουν την αγωγή τους. Όμως, εάν η αύξηση είναι σοβαρή, ο ασθενής πρέπει να διακόψει, αλλιώς υπάρχει σοβαρός κίνδυνος τελικά μόνιμης ηπατικής βλάβης.

Οι ασθενείς που λαμβάνουν κάποια φάρμακα όπως γεμφιμπροζίλη (Lopid) και νιασίνη έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ηπατικών προβλημάτων εάν επίσης λαμβάνουν στατίνες.

Οι ασθενείς με στατίνες πρέπει να κάνουν αιματολογικές εξετάσεις 6 εβδομάδες μετά την έναρξη ώστε να ελεγχθεί η ηπατική τους λειτουργία. Μετά, πρέπει ετησίως να κάνουν αιματολογικές εξετάσεις εάν δεν ανιχνευθούν ηπατικά προβλήματα.

Στατίνες και μυϊκά προβλήματα

Οι στατίνες μπορεί να προκαλέσουν μυοπάθεια από στατίνη – φλεγμονή των μυών. Ο ασθενής νοιώθει μυϊκό πόνο και ευαισθησία. Όσο υψηλότερη η δοσολογία της στατίνης, τόσο πιθανότερο είναι να εμφανίσει ο ασθενής αυτούς τους πόνους.

Σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να εμφανισθεί ραβδομυόλυση- οι μυς διασπώνται και απελευθερώνουν μυοσφαιρίνη στην κυκλοφορία. Η μυοσφαιρίνη μπορεί να βλάψει τους νεφρούς.

Οι ασθενείς με συγκεκριμένα φάρμακα έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ραβδομυόλυσης. Αυτά περιλαμβάνουν νιασίνη, κυκλοσπορίνη, νεφαζοδόνη, γεμφιμπροζίλη, αντιμυκητιασικά, και ερυθρομυκίνη (Erythrocin).

Κάθε ασθενής λαμβάνει στατίνες και εμφανίζει μυϊκούς πόνους πρέπει να ενημερώνει τον ιατρό του.

Σύμφωνα με το American Heart Association: «Για τον ασθενή που εμφανίζει μυοπάθεια στατίνης, πρέπει να συζητώνται άλλες επιλογές με τον ιατρό του. Οι ασθενείς που λαμβάνουν στατίνες και δεν εμφανίζουν κάποια παρενέργεια πρέπει να συνεχίζουν να παίρνουν τα φάρμακά τους εκτός και εάν για κάποιο άλλο λόγο τους συμβουλέψουν να την διακόψουν». Μόνο η ιδιαίτερα σπάνια παρενέργεια της ραβδομυόλυσης (μυϊκή βλάβη), που χαρακτηρίζεται από σκούρα ούρα, πρέπει να οδηγήσει τον ασθενή στην άμεση διακοπή της στατίνης αλλά και στη συνέχει άμεσα να επικοινωνήσουν με τον πάροχο υγείας τους.»

Επίδραση των στατινών στα εγκεφαλικά κύτταρα

Το 2009 δημοσιεύθηκε μελέτη στο Journal of Lipid Research που ανέφερε ότι οι στατίνες έχουν μεγάλο εύρος επιδράσεων στα εγκεφαλικά κύτταρα, και καλές και κακές. Οι συγγραφείς είπαν ότι οι ιατροί πρέπει να προσέχουν ιδιαίτερα όταν καθορίζουν την δοσολογία των ασθενών , ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους.

Η ομάδα του John Albers συνέκρινε την σιμβαστατίνη και την πραβαστατίνη στους νευρώνες και στα αστροκύτταρα (δύο τύπους εγκεφαλικών κυττάρων). Τα αστροκύτταρα στηρίζουν τα κύτταρα που βοηθούν στην επιδιόρθωση βλαβών. Χορήγησαν τα φάρμακα απευθείας στα κύτταρα, εξαλείφοντας τις διαφορές στην διάσχιση του αιματοεγκεφαλικού φραγμού. Βρήκαν διαφορές και στον τύπο των κυττάρων και στα φάρμακα. Η σιμβαστατίνη μείωνε την έκφραση στα αστροκύτταρα του μεταφορέα ABCA1 κατά περίπου 80%, ενώ η πραβαστατίνη έκανε το ίδιο κατά 50%. Και οι δυο στατίνες αύξαναν την έκφραση της πρωτεΐνης Τ στα αστροκύτταρα και τους νευρώνες- η πρωτεΐνη Τ σχετίζεται με την νόσο του (APP), Η πραβαστατίνη επίσης αύξανε την έκφραση της πρόδρομης πρωτεΐνης αμυλοειδούς (APP), άλλο ένα χαρακτηριστικό του Alzheimer's.

Τα επίπεδα χοληστερίνης εγκεφάλου έχουν την τάση  να μειώνονται στους ηλικιωμένους. Οι ερευνητές αναρωτήθηκαν εάν στους ηλικιωμένους η θεραπεία με στατίνες μπορεί εν δυνάμει να οδηγήσει σε παροδική ή μόνιμη γνωστική έκπτωση.

Επιστήμονες από την Ολλανδία όμως, βρήκαν ότι οι στατίνες μπορούν να προστατέψουν τα νευρικά κύτταρα από την βλάβη που είναι γνωστό ότι συμβαίνει στον εγκέφαλο των ασθενών με νόσο Alzheimer's. Γνωρίζουμε ότι τα νευρικά κύτταρα τελικά πεθαίνουν λόγω υπερδιέγερσης, μια διαδικασία γνωστή ως τοξικότητα υπερδιέγερσης. Δανοί επιστήμονες υπεδιέγειραν νευρικά κύτταρα σε πειραματόζωα και διαπίστωσαν ότι όταν έλαβαν στατίνη (λοβαστατίνη) , μπορούσε να αποτραπεί ο θάνατός τους. Οι στατίνες επίσης προλάμβαναν την απώλεια μνήμης που εμφανίζεται μετά την απώλεια τέτοιων κυττάρων. Οι στατίνες διεγείρουν την προστατευτική δράση του παράγοντα νέκρωσης όγκων, που εμπλέκεται στενά με την ανοσολογική αντίδραση του εγκεφάλου.

Σε πειραματόζωα απέδειξαν ότι αυτός ο παράγοντα νέκρωσης όγκων, είχε μια ιδιαίτερα ευεργετική επίδραση στα νευρικά κύτταρα και μπορεί να τα προστατέψει από την νέκρωση.

Στατίνες και επιπλοκές τενόντων

Το 2008 , ερευνητές από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Ρουέν, στην Ρουέν Σεντέξ, Γαλλία εντόπισαν 96 περιπτώσεις επιπλοκών τενόντων μεταξύ 1990 και 2005 που αποδόθηκαν σε στατίνες. Οι συνθήκες περιλάμβαναν ρήξη τενόντων και τενοντίτιδες (πλειοψηφία περιπτώσεων).

Η μελέτη τους έδειξε ότι από 4.597 επιπλοκές που αποδόθηκαν στις στατίνες, περίπου 2% ήταν επιπλοκές τενόντων με συμπτώματα γενικά εντός 8 μηνών από την έναρξη θεραπείας με στατίνες. Ο Αχίλλειος τένοντας ήταν ο συχνότερα προσβαλλόμενος τένοντας, με οίδημα, θερμότητα, δυσκαμψία, και πόνο σαν συχνότερα συμπτώματα. Δεκαεφτά από τους ασθενείς είχαν τόσο σοβαρά συμπτώματα που χρειάστηκαν νοσηλεία. Τα συμπτώματα ξεκίνησαν αφού οι ασθενείς ξεκίνησαν αγωγή με στατίνη, και βελτιώθηκαν μετά την διακοπή τους, και επανήλθαν όταν με την επανέναρξη της αγωγής.

Σημαντικός αριθμός επιπλοκών από τους τένοντες μπορεί να μην αναφέρονται, προσέθεσαν. Αν και η επίπτωση των επιπλοκών από τους τένοντες με τις στατίνες είναι μικρή, όλες οι στατίνες έχουν την δυνατότητα να προκαλέσουν τέτοια προβλήματα, ακόμα και στις συνιστώμενες δοσολογίες.

Είναι οι στατίνες καλές ή κακές;

Η απάντηση σε αυτήν την ερώτηση δεν μπορεί να είναι απλή. Εάν ένα άτομο έχει σοβαρή ηπατική αντίδραση ενώσω λαμβάνει στατίνες, προφανώς είναι κακές. Όμως ένας καλός ιατρός θα το ανακαλύψει. Οι περισσότερες μελέτες συμφωνούν ότι τα οφέλη των στατινών, εάν χορηγηθούν σωστά στους κατάλληλους ασθενείς, μακράν υπερέχουν τον κινδύνων.