Ποδοσφαιριστές, τενίστες, μπεϊζμπολίστες και πολλοί άλλοι αθλητές πρέπει να έχουν εξαιρετική όραση για να αποδίδουν καλά στο άθλημα της επιλογής και τώρα πολλοί προσθέτουν κάτι νέο στην καθιερωμένη προπόνησή τους: την οπτική προπόνηση ή vision training.

Αυτό δεν είναι τυχαίο. Πολλοί πιστεύουν και πλέον τεκμηριώνεται επιστημονικά ότι με τις κατάλληλες ασκήσεις των ματιών μπορεί κάποιος να βλέπει καλύτερα δίχως να καταφεύγει σε γυαλιά ή εγχείρηση.

Η οπτική προπόνηση δεν είναι κάτι νέο. Υπάρχει εδώ και χρόνια, αλλά μέχρι πρότινος έλειπε η επιστημονική τεκμηρίωση της αξίας της. Τον τελευταίο καιρό «έχει αποκτήσει πολύ μεγαλύτερη εγκυρότητα, χάρη στην προσοχή που έλαβε από ψυχοφυσικούς, επιστήμονες της όρασης, νευρολόγους και οπτομέτρες», λέει στην εφημερίδα «New York Times» ο δρ Μαρκ Μπλούμενκραντς, καθηγητής Οφθαλμολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Στάνφορντ.

Οπως εξηγεί, η οπτική προπόνηση στην πραγματικότητα δεν αλλάζει κάτι στα ίδια τα μάτια. Οι αλλαγές που επιφέρει αφορούν τον εγκέφαλο και την ικανότητά του να επεξεργάζεται ό,τι βλέπουμε. Η θεωρία πίσω από αυτήν είναι ότι εάν ενεργοποιούνται επαναλαμβανόμενα τα εγκεφαλικά νευρικά κύτταρα που είναι υπεύθυνα για την όραση, τότε θα αυξηθεί η μετάδοση ηλεκτρικών μηνυμάτων μεταξύ τους.



Αυτό θεωρείται εξαιρετικά σημαντικό, διότι «για τα κύτταρα του εγκεφάλου ισχύει ό,τι και για εκείνα των μυών: αν δεν τα χρησιμοποιεί κάποιος, χάνουν την δύναμή τους», λέει ο δρ Μπερνάρντ Σάμπελ, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Otto van Guericke, στο Μαγδεμβούργο της Γερμανίας, ο οποίος μελετά την πλαστικότητα του εγκεφάλου.

Αδύναμα οπτικά νευρικά κύτταρα, όμως, σημαίνει μικρές ή μεγάλες διαταραχές της όρασης, οι οποίες συχνά δεν γίνονται αντιληπτές και αυτές μπορεί να έχουν ζωτική σημασία, όχι μόνον για τους αθλητές αλλά και για πολλές άλλες πληθυσμικές ομάδες, ακόμα και για τους ανθρώπους με μερική απώλεια όρασης, προσθέτει ο δρ Σάμπελ.



Κλασική άσκηση

Η οπτική προπόνηση μπορεί να γίνει με απλές ασκήσεις, με ειδικό εξοπλισμό (όπως φωτεινούς πίνακες που αναβοσβήνουν) ή με προγράμματα ηλεκτρονικού υπολογιστή.



Μια κλασική άσκηση, λ.χ., είναι να κοιτάζει κάποιος επισταμένα έναν έναν τους κόμπους που έχει φτιάξει διαδοχικά σε ένα κομμάτι σπάγκο, τον οποίο κρατά με το ένα χέρι στην άκρη της μύτης του και με το άλλο τεντωμένο ευθεία μπροστά του. Η άσκηση αυτή βελτιώνει τη σύγκλιση των ματιών (το να κοιτάζουν προς τα μέσα, ώστε να διατηρείται η διόφθαλμη όραση) και την ικανότητα εστίασης κοντά και μακριά.

Ορισμένες εταιρείες, εξάλλου, έχουν δημιουργήσει φωτεινούς πίνακες για ενίσχυση της περιφερειακής όρασης, που απαιτούν από τον χρήστη να χτυπάει διαδοχικά φώτα που ανάβουν, δίχως όμως να κοιτάζει δεξιά κι αριστερά (πρέπει να διατηρεί το βλέμμα του σταθερά μπροστά).



Επειδή, όμως, προπόνηση σημαίνει ολοένα μεγαλύτερη δυσκολία, δημιουργούνται πλέον ειδικά προγράμματα ηλεκτρονικού υπολογιστή, στα οποία αυξάνεται προοδευτικά ο βαθμός δυσκολίας της άσκησης που είναι να πετύχει κάποιος έναν φωτεινό στόχο.



Πρακτική αξία

Ποια είναι, όμως, η πρακτική αξία της οπτικής προπόνησης; Τον περασμένο Φεβρουάριο δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Current Biology» μελέτη του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Ρίβερσαϊντ, στην οποία ομάδα παικτών του μπέιζμπολ προπονήθηκε οπτικά παίζοντας 24 φορές ένα παιχνίδι ηλεκτρονικού υπολογιστή που διαρκούσε 25 λεπτά την φορά.



Οι παίκτες παρουσίασαν βελτίωση κατά 30% στην ικανότητα ανάγνωσης των πινάκων ελέγχου της όρασης, καθώς και σημαντική βελτίωση του μέσου όρου τους στη θέση του ροπαλοφόρου (batter). Τα ευρήματα αυτά επιβεβαίωσε μία άλλη μελέτη που διήρκεσε 6 εβδομάδες, διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι κι έδειξε επίσης ότι στη διάρκεια του αγώνα μειώθηκαν κατά 15% τα λάθη των παικτών που προπόνησαν την όρασή τους σε σύγκριση με συναθλητές που δεν έκαναν οπτική προπόνηση.

Ανάλογα ευρήματα είχαν και μελέτες με παίκτες της επιτραπέζιας αντισφαίρισης (πινγκ-πονγκ), του γκολφ και του χόκεϊ, ενώ ακόμα και οι μελέτες με πάσχοντες από εγκεφαλικό, τραυματικές κακώσεις εγκεφάλου και γλαύκωμα έχουν δείξει ότι η οπτική προπόνηση μπορεί να βελτιώσει την όραση.



Η πιο πρόσφατη μελέτη του δρος Σάμπελ δημοσιεύθηκε επίσης τον περασμένο Φεβρουάριο στην επιθεώρηση «JAMA Ophthalmology» και έδειξε πως ένα πρόγραμμα οπτικής προπόνησης σε ηλεκτρονικό υπολογιστή βελτίωσε κατά 19% την περιφερειακή όραση πασχόντων από γλαύκωμα.

«Η όραση, όπως όλα τα αισθητήρια συστήματα, μπορεί να βελτιωθεί με την εξάσκηση», λέει ο γερμανός ειδικός. «Αρκεί η οπτική προπόνηση να προσαρμόζεται στις ανάγκες κάθε ατόμου ξεχωριστά, ακριβώς όπως γίνεται με την κλασική προπόνηση».