Ο αθλητισμός είναι ίσως ο καλύτερος τρόπος για να έχουμε καλή φυσική κατάσταση, που θεωρείται ακρογωνιαίος λίθος για την υγεία. Σε οποιαδήποτε αθλητική δραστηριότητα η καρδιά έχει έναν από τους σημαντικότερους ρόλους. Τι πρέπει να προσέχουμε, λοιπόν, πριν ξεκινήσουμε τη συστηματική άθληση;


Η άθληση είναι πολλαπλά ωφέλιμη για την υγεία του ανθρώπου, με θετική επίδραση στην ψυχοσυναισθηματική ισορροπία, στο μυοσκελετικό και το καρδιοαγγειακό σύστημα καθώς και στον ανοσολογικό μηχανισμό.

Ο Ιπποκράτης θεωρούσε την άσκηση και τη σωστή διατροφή ακρογωνιαίους λίθους της υγείας του ανθρώπου. Η άποψη αυτή, που εκφράστηκε αιώνες πριν, καταξιώνεται συνεχώς και ισχύει μέχρι σήμερα. Ειδικά στην καρδιολογία, έπειτα από πολυετείς παρατηρήσεις και αναφορές, δημιουργήθηκε ειδικό κεφάλαιο 'Η καρδιά των αθλητών'.

Ο άνθρωπος χαρακτηρίζεται από την κίνηση, η οποία πραγματοποιείται χάρη στη συνεργασία πολλών συστημάτων του οργανισμού, όπως του νευρικού, του ενδοκρινικού, του μυοσκελετικού. Κυρίαρχο είναι βέβαια το μυοσκελετικό, αλλά χρειάζεται την απόλυτη υποστήριξη από το καρδιαγγειακό.

Η υποστήριξη απαιτεί την επάρκεια του καρδιαγγειακού συστήματος, ανατομική και λειτουργική.

Τον αθλητισμό μπορούμε να τον διακρίνουμε σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: τον πρωταθλητισμό, τον μαζικό αθλητισμό και τον θεραπευτικό. Ο θεραπευτικός αθλητισμός εφαρμόζεται σήμερα συστηματικά στην αποκατάσταση έπειτα από εγχείρηση bypass και έμφραγμα μυοκαρδίου, στην αντιμετώπιση της υπέρτασης, του σακχαρώδη διαβήτη και της παχυσαρκίας, ως νόσου πλέον, μαζί με την πρέπουσα φαρμακευτική αγωγή.

Διαφορετικές συνθήκες

Η άσκηση επιφέρει τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου, η οποία δρα θετικά στην εξέλιξη της πορείας της νόσου (δευτερογενής πρόληψη). Σημαντικός είναι ο ρόλος του αθλητισμού (πρωταθλητισμού και μαζικού αθλητισμού) στην πρωτογενή πρόληψη.

Πολλά νοσήματα είναι αποτέλεσμα του 'πολιτισμού'.

Η απομάκρυνση από τον ιδανικό τρόπο ζωής, με το άγχος διεκπεραίωσης των καθημερινών υποχρεώσεων, τον καθιστικό τρόπο ζωής και την ακατάλληλη διατροφή να κυριαρχούν, δημιουργεί το υπόστρωμα που συντελεί στη συνεχή αύξηση του αριθμού και της εμφάνισης σε μικρότερη ηλικία νοσημάτων που αποκαλούνται 'νόσοι του πολιτισμού'.

Ιδιαίτερης μνείας χρήζει ο πρωταθλητισμός, επειδή θαυμάζοντας τους αθλητές παρακινούμαστε όλοι να αθληθούμε. Πρωταθλητισμός σημαίνει συστηματική καθημερινή άσκηση με υψηλές σωματικές επιβαρύνσεις, με τη νίκη να είναι το ιδανικό επίτευγμα και στόχος ζωής.

Οι υψηλές επιβαρύνσεις σε καθημερινή βάση, που πρέπει να υποστηριχτούν από την καρδιά και το αγγειακό σύστημα, αναγκάζουν την καρδιά να υποστεί 'προσαρμογές' προκειμένου να ανταποκριθεί επιτυχώς.

Οι προσαρμογές εκδηλώνονται με κλινικά και εργαστηριακά ευρήματα που διαφοροποιούνται από τα γνωστά φυσιολογικά δεδομένα και πρέπει να διευκρινιστεί σαφώς πότε είναι αποτέλεσμα προσαρμογής και πότε είναι παθολογικά. Αυτό απαιτεί διαρκή ενασχόληση, ενημέρωση και πείρα του γιατρού.

Οι αθλητές που παρουσιάζουν ορισμένες παθολογικές καταστάσεις, λόγω των υψηλών επιβαρύνσεων, διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο και ιερός στόχος των γιατρών είναι η προστασία της ζωής τους.

Οι κίνδυνοι και οι εξετάσεις

Οι καρδιολόγοι δεν επιτρέπουν την άθληση στις ακόλουθες παθολογικές καταστάσεις: υπερτροφική καρδιοπάθεια αποφρακτικού τύπου, συγγενή ανωμαλία των στεφανιαίων, στεφανιαία νόσο, αρρυθμιογόνο δεξιά κοιλία, σύνδρομο Marfan, συγγενή στένωση της αορτής, σύνδρομο μακρού QT, σύνδρομο βραχέος QT, σύνδρομο προδιεγέρσεως, σύνδρομο Brugada και σύνδρομο ή κατεχολαμινεργική πολύμορφη κοιλιακή ταχυκαρδία.

Πολλά από τα σύνδρομα αυτά έχουν γενετική βάση και οφείλονται σε μεταλλάξεις συγκεκριμένων γονιδίων.

Ο αιφνίδιος θάνατος αθλητή μέσα στον αγωνιστικό χώρο είναι συγκλονιστικό γεγονός, επειδή αφορά στο κατεξοχήν υγιές δείγμα πληθυσμού, αλλά ευτυχώς είναι πολύ σπάνιο. Η επιστημονική κοινότητα παγκοσμίως προβληματίστηκε έντονα και δίνει απόλυτη προτεραιότητα στην πρόληψη με την έγκαιρη διάγνωση.

Προς το σκοπό αυτόν, υπάρχουν οδηγίες τόσο από την Αμερικανική όσο και από την Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία.

Άξονες της εκτίμησης σχετικά με την ικανότητα προς άθληση ενός ατόμου αποτελούν η κλινική εξέταση και η ειλικρίνεια του εξεταζομένου στις ερωτήσεις που τίθενται. Από την ιατρική πλευρά απαραίτητα πλέον θεωρούνται: η λεπτομερής λήψη του ιστορικού, η πλήρης κλινική εξέταση, το ηλεκτροκαρδιογράφημα, το triplex καρδιάς και οποιαδήποτε άλλη εργαστηριακή εξέταση κρίνει απαραίτητη ο γιατρός.

Εάν το αποτέλεσμα όλων αυτών δεν δημιουργεί βάσιμες υπόνοιες για παθολογικό υπόστρωμα, δίνεται η έγκριση για άθληση, με την προϋπόθεση ότι με την εμφάνιση οποιουδήποτε συμπτώματος πρέπει απαραιτήτως να γίνεται επανεκτίμηση.

Ορισμένες παθολογικές καταστάσεις μπορεί να μην είναι απαγορευτικές για άθληση που δεν προκαλεί αξιόλογες επιβαρύνσεις, όπως π.χ. η σκοποβολή.

 Άρα, ο γιατρός πρέπει να λαμβάνει σοβαρά υπόψη το είδος της αθλητικής δραστηριότητας και τις επιβαρύνσεις που προκαλεί, πριν δώσει τη συγκατάθεσή του. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί η αθλητική δραστηριότητα να επιτραπεί, όταν η παθολογική κατάσταση έχει θεραπευτεί.

Συνοψίζοντας, χρειάζεται να γίνει συνειδητά αποδεκτό απ’ όλους ότι η άθληση οφείλει να αποτελεί κυρίαρχο στοιχείο της ζωής μας, ώστε να αναστραφεί η αυξανόμενη εμφάνιση νοσημάτων που στιγματίζουν αρνητικά το σύγχρονο άνθρωπο και έχουν υψηλό κόστος σε ποιότητα ζωής, αλλά και σε οικονομικό επίπεδο.

Πόλος έλξης είναι οι πρωταθλητές και η προσπάθεια κάθε κράτους προς αυτήν την κατεύθυνση. Μεγάλη ευθύνη έχουν και οι γιατροί, οι οποίοι οφείλουν να περιορίσουν τα φαινόμενα αιφνίδιου θανάτου που δρουν αποτρεπτικά σε αυτήν την προσπάθεια.

Δεν αξίζει σε κανέναν -και πολύ περισσότερο στους πρωταθλητές- να πεθαίνει αιφνίδια σε αγωνιστικούς χώρους.

Πάνος Σταματόπουλος, Καρδιολόγος
Πηγη:  www.iatronet.gr