Το οξυγόνο είναι απαραίτητο για την ίδια τη ζωή. Γνωρίζετε όμως ότι, µπορεί να αποβεί και επικίνδυνο για την υγεία µας; Η ίδια διαδικασία που κάνει ένα κοµµένο µήλο να σκουραίνει ή ένα σίδερο να σκουριάσει αποτελεί την αιτία όλων των εκφυλιστικών παθήσεων ακόμα και της ίδιας της γήρανσης.

Τελικά, ναι ‘σκουριάζουμε’ τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά.

Το οξυγόνο εμπλέκεται στη διαδικασία παραγωγής ενέργειας και κατά συνέπεια του σχηµατισµού ελεύθερων ριζών. Ελεύθερες ρίζες, είναι χημικά μόρια που φέρουν ένα ή περισσότερα ελεύθερα ηλεκτρόνια. Οι ελεύθερες ρίζες σχηματίζονται κάθε φορά που ο οργανισμός μας παράγει ενέργεια…δηλαδή συνεχώς!

Είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής και της ύπαρξής μας.

Εξαιτίας αυτών των ελευθέρων ηλεκτρονίων, γίνονται επιθετικές για τα κύτταρα. Ξεκινάει κατ' αυτόν τον τρόπο αλυσίδα αντιδράσεων με αποτέλεσμα νοσηρές καταστάσεις. Είναι ιδιαίτερα δραστικές και μπορούν εύκολα να οξειδώσουν και να βλάψουν ζωτικά βιολογικά μόρια, όπως τα λιπίδια των κυτταρικών μεμβρανών, τις πρωτεΐνες, ακόμα και το DNA.

Επιπλέον τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, που βρίσκονται στις κυτταρικές μεμβράνες είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην οξείδωση, γνωστή και ως υπεροξείδωση των λιπιδίων.

Αντιοξειδωτικά, η άμυνα του οργανισμού μας

Έχει αποδειχθεί ότι ισορροπημένη διατροφή και αυξημένη δραστηριότητα μπορούν να αμβλύνουν το πρόβλημα του χρόνιου άγχους. Όσοι κάνετε ή κάνατε άσκηση θα έχετε νιώσει σίγουρα την ευεξία και την ενέργεια που έχετε μετά από μια ήπια άσκηση.

Όπως σίγουρα όλοι μας έχουμε νιώσει την κατάπτωση του οργανισμού μας μετά από συνεχή ‘κακά’ γεύματα ειδικά τις περιόδους των εορτών. Αυτό δε σημαίνει ότι η σωστή διατροφή και η άσκηση μπορούν να εξουδετερώσουν τις ελεύθερες ρίζες που υπάρχουν στον οργανισμό μας, χρειάζεται και μια αλλαγή στη φιλοσοφική θεώρηση και στάση στη ζωή μας.

Οι ελεύθερες ρίζες συνήθως εξουδετερώνονται από αντιοξειδωτικά όπως είναι οι βιταμίνες C, E, κτλ. Όταν όμως το σώμα ‘γεμίζει’ µε ελεύθερες ρίζες και αριθμητικά υπερτερούν των διαθέσιμων αντιοξειδωτικών, μπορεί να οδηγήσει σε εκφυλιστικές παθήσεις όπως:

Καρδιαγγειακό

Οι νόσοι του καρδιαγγειακού συστήματος είναι η πρώτη αιτία θανάτου του γενικού πληθυσμού. Οι ελεύθερες ρίζες μπορούν να προσβάλουν τα τοιχώματα των αγγείων δημιουργώντας αθηροσκλήρωση. Έρευνες έδειξαν πως άτομα που λαμβάνουν τρόφιμα αντιοξειδωτικά ή σχετικά συμπληρώματα διατροφής έχουν λιγότερες πιθανότητες προσβολής από καρδιαγγειακές νόσους.

Φλεγμονές

Οι ελεύθερες ρίζες θεωρείται πώς δρουν εμμέσως ως κυτταρικοί ‘αγγελιοφόροι’ σε μία φλεγμονώδη αντίδραση. Υπερπαραγωγή αυτών μπορεί να προκαλέσει οξειδωτική τροποποίηση βιολογικών μορίων όπως η θρυψίνη, το κολλαγόνο, τα λιπίδια των κυτταρικών μεμβρανών, το DNA.

Νευρολογικές νόσοι

Καθώς ο εγκέφαλος καταναλώνει το 20% του χρησιμοποιημένου από το σώμα οξυγόνου (αν και ζυγίζει το 2% του βάρους του σώματος) το οξειδωτικό stress επηρεάζει σοβαρά τον εγκέφαλο. Οι ελεύθερες ρίζες σχετίζονται με πολλές νευρολογικές δυσλειτουργίες.

Νόσος του Πάρκινσον, Νόσος Alzheimer's, Κατάθλιψη.

Λοιμώδεις νόσοι

Πρόσφατες μελέτες συσχετίζουν τις ελεύθερες ρίζες με ιογενείς νόσους.

Νόσοι των νεφρών

Έρευνες περιγράφουν μείωση της α- τοκοφερόλης σε ασθενείς που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση.

Ηπατικές νόσοι

Το ήπαρ είναι το μεγαλύτερο όργανο του σώματος. Επιτελεί πάρα πολλές λειτουργίες πού αφορούν τον μεταβολισμό. Αυξημένα επίπεδα ελευθέρων ριζών προσβάλλουν τα ηπατοκύτταρα με αποτέλεσμα ηπατική νόσο.

Πνευμονικές νόσοι

Το οξειδωτικό stress σχετίζεται με πολλές πνευμονικές νόσους όπως εμφύσημα, καρκίνο, κυστική ίνωση.

Καταρράκτης

Ο καταρράκτης είναι η πρώτη αιτία παγκοσμίως που προκαλεί τύφλωση. Υπάρχει άμεση σχέση οξειδωτικού stress και καταρράκτη. Το κάπνισμα, η έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία, η περιβαλλοντική μόλυνση ενοχοποιούνται για τη νόσο αυτή.

Υπογονιμότητα των ανδρών

Οι ελεύθερες ρίζες έχουν σοβαρή επίδραση στα σπερματοζωάρια, καθιστώντας τα λιγότερο δραστικά ή ανενεργά. Αποτέλεσμα είναι η δυσκολία στη γονιμοποίηση ή και αδυναμία γονιμοποίησης του ωαρίου.

Καρκίνος

Πολλοί παράγοντες ενοχοποιούνται για την καρκινογένεση. Παρ' όλα αυτά οι ελεύθερες ρίζες θεωρείται πως παίζουν πρωταρχικό ρόλο στην καρκινογένεση

Γήρανση

Η γήρανση είναι η συσσώρευση αλλαγών πού συμβαίνουν στο σώμα μας προϊόντος του χρόνου. Όλα τα όργανα υφίστανται αλλαγές, εκφυλίσεις και απώλεια λειτουργικότητας. Αυτή η διαδικασία δεν συμβαίνει στον ίδιο βαθμό σε όλους τους ανθρώπους.

Πολλοί παρουσιάζουν πρόωρο γήρας, άλλοι όμως καταφέρνουν και επιβραδύνουν αυτή τη διαδικασία. Οι ελεύθερες ρίζες παίζουν τεράστιο ρόλο στη γήρανση. Ελέγχοντας τα επίπεδα των ελευθέρων ριζών (TAS, SOD, Glutathione peroxidase, Glutathione reductase) μπορούμε να γνωρίσουμε την κατάσταση του οργανισμού μας.

Ενισχύοντας το αντιοξειδωτικό σύστημα μπορούμε να επιβραδύνουμε αυτή την ανεπιθύμητη διαδικασία.

Γράφει: Σταυρόπουλος Λεωνίδας
Σύμβουλος Υγείας και Ευεξίας, Καθηγητής Φυσικής Αγωγής
Πηγη: www.iatronet.gr