Η αγκινάρα (Cynara cardunculus, Κυνάρα η καρδονίσκη ή αλλιώς Κυνάρα η κάκτος) είναι πολυετές λαχανικό της οικογένειας των Αστεροειδών (Asteraceae). Αναπτύσσεται σε σχήμα θάμνου, ύψους περίπου 1,5 μ. Με σχήμα που παραπέμπει σε «αρματωμένο πολεμιστή», η αγκινάρα είναι φυτό ιθαγενές της Αφρικής, καλλιεργείται, όμως, σε πολλά μέρη του σύγχρονου κόσμου σε θέσεις προφυλαγμένες από το δυνατό ψύχος και εδάφη χωρίς πολλή υγρασία. Η ρίζα της αγκινάρας είναι πασσαλώδης και προχωρεί βαθιά στο έδαφος.
Τα φύλλα της είναι μεγάλα με βαθιές σχισμές, χρώμα γκριζωπό στο κάτω μέρος και το στέλεχός της είναι μακρύ με διακλαδώσεις. Πολλαπλασιάζεται με παραφυάδες κατά την άνοιξη ή το φθινόπωρο ενώ ο βλαστός της ξεραίνεται το καλοκαίρι.
Από το φυτό χρησιμοποιείται στη μαγειρική το άνθος, που έχει σχήμα σφαιρικό, λίγο μακρύ και σαρκώδες. Μαγειρεύεται αφού καθαριστεί από τα πέταλα και το χνούδι, ενώ στην Κρήτη τρώγεται και ωμή με λεμόνι, πολύ νόστιμη και «ειδικός» μεζές για τσικουδιά.
Τα εξωτερικά πέταλα του άνθους καταλήγουν σε αγκαθωτή άκρη και είναι σκληρά, μπορούν δε να χρησιμοποιηθούν και για τροφή των ζώων.
Στην Ελλάδα καλλιεργείται στην Αργολίδα,ιδιαίτερα στην περιοχή των Ιρίων και της Κάντιας, στην Κρήτη (όπου βρίσκουμε κυρίως την «άγρια» αγκινάρα με μεγάλα αγκάθια στα πέταλα), στη Λακωνία, στην Κέρκυρα, στην Ηλεία και αλλού, ενώ καλλιεργείται σε όλες σχεδόν τις χώρες της Νότιας Ευρώπης, την Βρετανία και την Γαλλία. Αξίζει να σημειωθεί ότι στα Ίρια Αργολίδας κάθε Μάιο μήνα διεξάγεται η γιορτή της αγκινάρας.
Μέση Διατροφική Ανάλυση 100 γραμμάρια Φρέσκιας Αγκινάρας (Cynara scolymus)
(Πηγή : USDA National Nutrient data base)
| Συστατικό | % ΤΗΣ ΣΗΠ | |
| ΕΝΕΡΓΕΙΑ | 47kcal | 2% |
| ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ | 10,51 γρ. | 8% |
| ΠΡΩΤΕΙΝΕΣ | 3,27 γρ. | 6% |
| ΟΛΙΚΑ ΛΙΠΑΡΑ | 0.15 γρ. | 0,50% |
| ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ | 5,4 γρ. | 14% |
| ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ | ||
| ΦΥΛΛΙΚΟ ΟΞΥ | 68μg | 17% |
| ΝΙΑΣΙΝΗ | 1.046 mg | 6.5% |
| ΠΑΝΤΟΘΕΝΙΚΟ ΟΞΥ | 0,338 mg | 7% |
| ΠΥΡΙΔΟΞΙΝΗ | 0.116 mg | 9% |
| ΡΙΒΟΦΛΑΒΙΝΗ | 0.066 mg | 5% |
| ΘΕΙΑΜΙΝΗ | 0.072 mg | 6% |
| ΒΙΤΑΜΙΝΗ C | 11.7 mg | 20% |
| ΒΙΤΑΜΙΝΗ Α | 13IU | 0,50% |
| ΒΙΤΑΜΙΝΗ Ε | 0.19 mg | 1% |
| ΒΙΤΑΜΙΝΗ Κ | 14,8 μg | 12% |
| ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΕΣ | ||
| ΝΑΤΡΙΟ | 94 mg | 6% |
| ΚΑΛΙΟ | 370 mg | 8% |
| ΜΕΤΑΛΛΑ | ||
| ΑΣΒΕΣΤΙΟ | 44 mg | 4% |
| ΧΑΛΚΟΣ | 0,321 mg | 27% |
| ΣΙΔΗΡΟΣ | 1,28 mg | 16% |
| ΜΑΓΝΗΣΙΟ | 60 mg | 15% |
| ΦΩΣΦΟΡΟΣ | 90 mg | 13% |
| ΣΕΛΗΝΙΟ | 0,2 μg | < 0,5% |
| ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟΣ | 0,49 mg | 4,50% |
| ΦΥΤΟΧΗΜΙΚΑ | ||
| β-ΚΑΡΟΤΕΝΙΟ | 8 μg | |
| ΛΟΥΤΕΙΝΗ – ΖΕΑΞΑΝΘΙΝΗ | 464 μg | |
Μελέτες αποδεικνύουν ότι η αγκινάρα είναι μία από τις πιο θρεπτικές και υγιεινές τροφές και ότι εκτός από ένα νόστιμο λαχανικό, αποτελεί επίσης και ένα πολύτιμο φάρμακο. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αποκομίσουμε τα εκπληκτικά οφέλη για την υγεία μας που προσφέρουν οι αγκινάρες. Αν και το πιο νόστιμο μέρος τους για τους περισσότερους είναι το εσωτερικό τους, τα φύλλα είναι εκείνα που προσφέρουν τα πιο σημαντικά οφέλη για την υγεία μας.
Μπορούμε να μαγειρέψουμε και να φάμε τις αγκινάρες στον ατμό, στο φούρνο ή στην κατσαρόλα, με τα φύλλα τους ή όχι. Σημαντική είναι η βιολογική της αξία, καθώς 1 μέτρια αγκινάρα (περίπου 1 κούπα) περιέχει το ¼ της συνιστώμενης ημερήσιας ποσότητας για το μέσο ενήλικα σε βιταμίνη C, K καθώς και σε φυλλικό οξύ. Η αγκινάρα είναι επίσης εξαιρετική πηγή μαγνησίου, χαλκού, μαγγανίου, φωσφόρου και καλίου. Συγκεκριμένα εφοδιάζει τον οργανισμό μας με το 20% περίπου των ημερήσιων αναγκών μας στα εν λόγω συστατικά. Δεν στερείται, ωστόσο, μικροστοιχείων, όπως ο σίδηρος, το ασβέστιο, το νάτριο, ο ψευδάργυρος καθώς και βιταμινών του συμπλέγματος B. Ακόμα σε έρευνα που έλαβε χώρα από το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ, διαπιστώθηκε ότι οι αγκινάρες, περιέχουν τα περισσότερα αντιοξειδωτικά από οποιοδήποτε άλλο λαχανικό και κατέχουν την έβδομη θέση σε μια μελέτη των επιπέδων αντιοξειδωτικών σε 1.000 διαφορετικά τρόφιμα. Τέτοιες αντιοξειδωτικές ενώσεις που περιέχονται στην αγκινάρα είναι το β – καροτένιο, η λουτεΐνη, η ζεαξανθίνη, η κουερσετίνη, η κυναρίνη, η ρουτίνη και πλήθος άλλων φλαβονοειδών και φαινολικών στοιχείων.
Μελέτες που έχουν γίνει, έχουν διαπιστώσει ότι το εκχύλισμα φύλλων της αγκινάρας προτρέπει την απόπτωση (κυτταρικό θάνατο) και μειώνει τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων σε πολλές διαφορετικές μορφές καρκίνου, συμπεριλαμβανομένων του καρκίνου του προστάτη, της λευχαιμίας και του καρκίνου του μαστού. Μια ιταλική μελέτη έδειξε ότι μια διατροφή πλούσια σε φλαβονοειδή, που υπάρχουν στις αγκινάρες, μειώνει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού.
Ο πολτός από φύλλα αγκινάρας περιέχει ένα αντιοξειδωτικό που ονομάζεται πολυφαινόλη κυναρίνη, που αυξάνει τη ροή της χολής.
Χάρη στην κυναρίνη και ένα άλλο αντιοξειδωτικό που ονομάζεται σιλυμαρίνη, οι αγκινάρες είναι πολύ ωφέλιμες για το συκώτι. Μελέτες έχουν δείξει ότι μπορούν ακόμη και να αναγεννήσουν τον ηπατικό ιστό. Οι αγκινάρες εδώ και πολύ καιρό χρησιμοποιούνται στην εναλλακτική ιατρική ως θεραπεία για παθήσεις του ήπατος και οι επιστημονικές μελέτες αποδεικνύουν πλέον την ορθή αυτή χρήση.
Οι αγκινάρες βοηθούν το πεπτικό σύστημα. Είναι ένα φυσικό διουρητικό, που βοηθά την πέψη και τη βελτίωση της λειτουργίας της χοληδόχου κύστης, αλλά και στην ανακούφιση γαστρεντερικών προβλημάτων.
Η αγκινάρα αποτελεί πολύ καλή πηγή βιταμίνης Κ, η οποία συμμετέχει στη διατήρηση της υγείας των οστών, ενεργοποιώντας την πρωτεΐνη οστεοκαλσίνη, ή με άλλους μηχανισμούς. Είναι λοιπόν ιδανικές για άτομα με αυξημένο κίνδυνο για οστεοπόρωση.
Χάρη στις θετικές επιπτώσεις της αγκινάρας στο ήπαρ, πολλοί άνθρωποι υποστηρίζουν ότι οι αγκινάρες θεραπεύουν τον πονοκέφαλο μετά το ποτό, ιδιαίτερα τα φύλλα τους.
Έχει αποδειχθεί ότι τα συστατικά στα φύλλα αγκινάρας μειώνουν τη χοληστερόλη. Αυξάνουν την καλή χοληστερόλη (HDL) και μειώνουν την κακή χοληστερόλη (LDL).
Μια μεγάλη αγκινάρα περιέχει το ένα τέταρτο της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης φυτικών ινών. Μια μεσαία αγκινάρα έχει περισσότερες φυτικές ίνες από ό, τι ένα φλιτζάνι αποξηραμένα δαμάσκηνα.
Όταν αγοράζουμε αγκινάρες πρέπει να προσέχουμε το κοτσάνι τους να λυγίζει και να κάμπτεται χωρίς μεγάλη αντίσταση. Επίσης, πρέπει να τις πλένουμε πολύ καλά. Στο μαγείρεμα πρέπει να τις αλείφουμε με αλάτι και λεμόνι για να μη μαυρίσουν. Το πρόβλημα δεν είναι ότι θα «χαλάσει» το χρώμα τους, αλλά ότι το μαύρισμα ενός τροφίμου δείχνει πως οξειδώνεται και, κατά συνέπεια, όταν το φάμε, δε θα προσφέρει πολλά αντιοξειδωτικά στοιχεία στα κύτταρα μας.
Για το καθάρισμα της αγκινάρας ακολουθούμε τα εξής βήματα : Βάζουμε σε μεγάλο μπολ αρκετό νερό και στίβουμε μέσα ενάμισι – δύο λεμόνια, κρατώντας τις λεμονόκουπες. Κόβουμε το κοτσάνι στα 3 – 5 εκατοστά από τη βάση. Σ’ ένα ξύλο κοπής κόβουμε το επάνω μέρος της αγκινάρας οριζόντια, μέχρι το σημείο που τα φύλλα μας φαίνονται τρυφερά. Αφαιρούμε όλα τα σκληρά εξωτερικά φύλλα και αφήνουμε μόνο τα τρυφερά εσωτερικά με το ανοιχτοπράσινο χρώμα. Μ’ ένα πολύ κοφτερό μαχαιράκι καθαρίζουμε γύρω γύρω τη βάση της αγκινάρας και το κοτσάνι. Την τρίβουμε αμέσως με μία λεμονόκουπα. Μ’ ένα κουταλάκι αφαιρούμε το εσωτερικό χνούδι που βρίσκεται στο κέντρο. Βυθίζουμε αμέσως την αγκινάρα στο λεμονόνερο.
Η αγκινάρα μαγειρεύεται με πολλούς τρόπους και συνδυάζεται με πολλά υλικά. Αν, όμως, πετύχετε άγρια αγκιναράκια, ένας είναι ο τρόπος να τ’ απολαύσετε: λίγο βρασμένα ή και ωμά, ραντισμένα με αγουρέλαιο, λεμόνι και χοντρό αλάτι. Πέρα από τις γνωστές μας αγκινάρες αλά πολίτα ή αγκινάρες με αρακά, μπορούμε επίσης να γευτούμε τις αγκινάρες με γιαούρτι ή και αγκινάρες με ομελέτα (ή σφουγγάτο) που αποτελούν παραδοσιακά κρητικά εδέσματα.
Πηγή: www.diatrofi.gr