Οι σημερινοί νεαροί αθλητές ανήκουν σε μια ομάδα που είναι γνωστή ως Generation Z (Gen Z) ή Post-Millennial ή αλλιώς iGeneration. Πρόκειται για την ηλικιακή ομάδα που γεννήθηκε μεταξύ των μέσων της δεκαετίας του 1990 και των αρχών της δεκαετίας του 2000, και είναι επίσης η δημογραφική ομάδα που ακολουθεί τις γενιές Millennials, Generation X και Baby Boomers.
Η γενιά Generation Z, γενικά, έχει μεγαλώσει σε ένα εντελώς ψηφιακό περιβάλλον. Γεννήθηκαν μετά την έλευση του διαδικτύου, μεγάλωσαν με smartphone, φορητούς υπολογιστές και iPad στα σπίτια και τα σχολεία τους, επιτρέποντάς τους να κατέχουν υπέροχες τεχνολογικές δεξιότητες.
Αντίστοιχα, είναι και η γενιά η οποία μπορεί να έχει επηρεαστεί άλλες φορές λιγότερο και άλλες περισσότερο, ανάλογα από τη γεωγραφική περιοχή που ζει, από σημαντικά κοινωνικοπολιτισμικά και οικονομικά γεγονότα όπως για παράδειγμα η επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου, η παγκόσμια ύφεση του 2008 και τελευταία βέβαια ο COVID-19.
Παρόλο που η συγκεκριμένη γενιά έχει περισσότερες λαμβάνουσες και πληρέστερη πληροφορία από προηγούμενες γενιές, κάτι που θεωρητικά θα μπορούσε να την κατατάξει σε μια πιο μορφωμένη και οργανωτική γενιά, τα αποτελέσματα ερευνών δεν δικαιώνουν τα πλεονεκτήματα της. Είναι μια γενιά που χαρακτηρίζεται από έλλειψη συγκέντρωσης, μικρότερα διαστήματα προσοχής, μεγαλύτερη ανάγκη για θετικά σχόλια και διαρκή εξωτερική παρακίνηση, έλλειψη ανεξαρτησίας και φυσικά αυξημένο χρόνο χρήσης της οθόνης.
Η συγκεκριμένη γενιά φαίνεται να μεγαλώνει πιο αργά αποφεύγοντας τις ευθύνες των ενηλίκων, όπως η μετακίνηση με τα μέσα μεταφοράς, η ανάληψη πρωτοβουλιών και σε μεγαλύτερη ηλικία η οικονομική ανεξαρτησία. Περνά λιγότερο χρόνο σε άμεση επαφή με φίλους και αγαπημένους ενώ, φαίνεται να παρουσιάζει υψηλότερα γενετικά σημάδια κατάθλιψης, άγχους και μοναξιάς σε σχέση με προηγούμενες γενιές.
Φυσικά όλα αυτά τα καινούρια δεδομένα δεν θα μπορούσαν να μην έχουν επιρροή και στον αθλητισμό. Σε μια πρόσφατη έρευνα στην οποία συμμετείχαν αθλητές, προπονητές, παράγοντες αλλά και ειδικό επιστημονικό προσωπικό, όπως αθλητικοί ψυχολόγοι αλλά και διατροφολόγοι, αναδείχτηκαν τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά σημεία της συγκεκριμένης γενιάς.
Οι αθλητές/τριες της Generation Z:
- αναγνωρίστηκαν ότι είχαν ισχυρές τεχνολογικές δεξιότητες, τις οποίες όμως πολλές φορές δεν τις χρησιμοποιούσαν προς όφελος τους
- επιθυμούσαν πολύ να γνωρίζουν το «γιατί» και
- είχαν υψηλό κίνητρο όταν το ερέθισμα το οποίο είχαν να εκτελέσουν ήταν οπτικό.
Στον αντίποδα, οι ειδικοί ανέφεραν και τις προκλήσεις της συνεργασίας με αυτήν την ομάδα αθλητών, οι οποίες περιελάμβαναν:
- σύντομα χρονικά διαστήματα συνεργασίας καθώς οι συμμετέχοντες αδυνατούσαν να δεσμευτούν περαιτέρω
- κακές προσωπικές δεξιότητες επικοινωνίας
- έλλειψη ανεξαρτησίας
- δυσκολίες αντιμετώπισης στρεσογόνων καταστάσεων
- ανησυχία για τη διαρκή εμπλοκή με τα κοινωνικά μέσα και δίκτυα και
- δυσκολίες στη συνεργασία με τους σημαντικούς άλλους της ζωής τους (π.χ. γονείς ή προπονητές).
Το να έχουν κατά νου και να προσαρμόζουν οι προπονητές τη συμπεριφορά και τη γνώση τους σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας του αθλητή ήταν πάντα θέμα μείζονος σημασίας για τη μεγιστοποίηση της απόδοσης, ιδιαίτερα στις αναπτυξιακές ηλικίες των αθλητών/τριών. Ωστόσο, φαίνεται ότι σήμερα αυτή η ικανότητα κατέχει πρωταρχικό ρόλο καθώς οι προπονητές καλούνται να «διαχειριστούν» μια διαφορετική γενιά, η οποία έχει μεγαλώσει σε ψηφιακή εποχή και αυτό την έχει διαμορφώσει στη συμπεριφορά και την προσωπικότητα της. Οι ειδικοί στην Αθλητική Ψυχολογία δίνουν τις ακόλουθες συμβουλές στους προπονητές, προκειμένου να «χτίσουν» καλύτερη επικοινωνία και σχέσεις με τους αθλητές τους για τη βελτίωση της απόδοσης τους.
Εξηγήστε το «Γιατί»
Με την τεχνολογία και τις πληροφορίες στα χέρια τους, οι αθλητές της Generation Z αναμένουν από τους ενήλικες να είναι έτοιμοι κάθε φορά για επαρκείς απαντήσεις οι οποίες θα τους καλύψουν τόσο γνωστικά όσο και συναισθηματικά. Απαντήσεις όπως «γιατί το λέω εγώ» δεν δημιουργούν κίνητρα και επιφέρουν συνήθως σύγχυση, θυμό, αντίδραση, άρνηση για συνεργασία, μειωμένη προσπάθεια αλλά και εγκατάλειψη του αθλήματος.
Επικοινωνήστε αποτελεσματικά
Αν και η πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία δεν αποτελεί το δυνατό στοιχείο των αθλητών της Generation Z, οι προπονητές θα πρέπει να επιμείνουν δημιουργώντας ανοιχτές συζητήσεις, να χρησιμοποιούν τα γραπτά μηνύματα λίγες φορές και να υπενθυμίζουν τη χρήση παραδοσιακών μεθόδων για παροχή της πληροφορίας όπως βιβλία, εφημερίδες. Ταυτόχρονα όμως να μην επιδιώκουν να απομακρύνουν τους αθλητές από το περιβάλλον στο οποίο ανήκουν δαιμονοποιώντας την τεχνολογία και τις συσκευές που χρησιμοποιούν, απλά να βάζουν στην «ατζέντα» και εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας και μάθησης.
Προσπαθήστε να είστε άμεσοι
Με μικρότερα χρονικά διαστήματα διατήρησης της προσοχής, οι προπονητές και το προσωπικό υποστήριξης θα πρέπει να προσαρμοστούν κάνοντας τις πληροφορίες και τα μηνύματα πιο σύντομα, άμεσα και περιεκτικά στην έναρξη και στο τέλος των προπονήσεων αλλά και κατά τη διάρκεια του αγώνα.
Εστιάστε στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα
Αν και αυτό μπορεί να ίσχυε πάντα, ωστόσο σήμερα κρίνετε περισσότερο ως επιτακτική ανάγκη οι σημερινοί προπονητές να γνωρίζουν περισσότερο από ποτέ τα συμπτώματα υπερβολικής προπόνησης και εξουθένωσης και να χρησιμοποιούν τις αρχές της περιοδικότητας κατά τον προγραμματισμό προπονήσεων και αγώνων.
Ενισχύστε την ανεξαρτησία
Αναμφίβολα, οι αθλητές και οι αθλήτριες της Generation Z γενιάς εξαρτώνται πολύ περισσότερο από κάθε άλλη φορά από τους «σημαντικούς άλλους» – ενήλικες. Δίνοντας στους αθλητές αυτονομία, επιλογή και ευθύνη, οι προπονητές μπορούν να τους βοηθήσουν ώστε να αναπτύξουν σωστή κριτική σκέψη, καλύτερη διαχείριση των συναισθημάτων τους, σωστότερες επιλογές και γενικότερα δεξιότητες που σχετίζονται με την ανεξαρτησία. Για παράδειγμα, η παροχή ευκαιριών για λήψη αποφάσεων, κριτική σκέψη και υπευθυνότητα μπορεί να βοηθήσει τους αθλητές στην προσωπική, αθλητική και επαγγελματική τους ανάπτυξη.
Καθορίστε ξεκάθαρους στόχους
Οι σωστά τοποθετημένοι, ρεαλιστικοί και εφικτοί στόχοι ήταν πάντα κομμάτι της εκπαίδευσης στην Αθλητική Ψυχολογία. Ωστόσο, ξεκάθαροι στόχοι οφείλουν να τεθούν και στη χρήση της τεχνολογίας. Για παράδειγμα κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης ή ενός δείπνου με την ομάδα ή κατά τη διάρκεια των προπονήσεων τα κινητά τηλέφωνα θα είναι σε σίγαση.
Προωθήστε την ανθεκτικότητα
Είναι γνωστό ότι κάθε επόμενη γενιά θεωρείται «πιο μαλακή» από την προηγούμενη. Για την Generation Z φαίνεται να υπάρχει μια επιπλέον δυσκολία και μια χαμηλή αντοχή στη ματαίωση σε μεγάλο βαθμό. Οι προπονητές θα πρέπει να μάθουν και να ενισχύσουν τους/τις αθλητές/τριες στην αντιμετώπιση των αντιξοοτήτων και να τους μάθουν επιμονή και ανθεκτικότητα. Η δημιουργία πίεσης και δύσκολων καταστάσεων στην προπόνηση, μαζί με τη διδασκαλία κατάλληλων στρατηγικών αντιμετώπισης, μπορεί να τους βοηθήσει να χειριστούν καλύτερα τις ανταγωνιστικές και προσωπικές αποτυχίες.
Πρόκειται σαφώς για μια μοναδική γενιά, με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά η αντιμετώπιση της οποίας βασίζεται κυρίως σε εμπειρικά δεδομένα μέχρι στιγμής. Φυσικά απαιτείται περισσότερη έρευνα για τις γενετικές διαφορές στους σημερινούς αθλητές, ωστόσο, οι πρώτες μελέτες έδωσαν μια εικόνα για ορισμένα μοναδικά χαρακτηριστικά της Generation Z. Οι προπονητές και το προσωπικό υποστήριξης μπορούν να επωφεληθούν από αυτήν τη γνώση και να προσαρμόσουν τις φιλοσοφίες διδασκαλίας και προπόνησης που ταιριάζουν στους νέους αθλητές του σήμερα.
Συγγραφέας: Φρόσω Πατσού, Ph.D, M.Sc. Ψυχολόγος – Αθλητική Ψυχολόγος