Οι λόγοι που ανεβαίνουν οι άνθρωποι στα βουνά είναι πολλοί. Στην αρχαιότητα, αλλά και στους επόμενους αιώνες, ανέβαιναν για να καλύπτουν βασικές βιοτικές τους ανάγκες (κυνήγι, υλοτομία, βοσκή, καλλιέργειες κ.ά.). Ανέβαιναν ακόμα ή διέσχιζαν τα βουνά και για εμπόριο (κυρίως οι ορεινές φυλές), για πόλεμο (Αγησίλαος Β., Μέγας Αλέξανδρος, Αννίβας, Ιούλιος Καίσαρ, Αιμίλιος Παύλος κ.ά.), αλλά και για θρησκευτικούς λόγους (τελετές, ανέγερση ναών, ιερών, βωμών κ.ά.) ή για επιστημονικούς σκοπούς (παρατηρήσεις ηλίου ή και ηφαιστείων, υψομετρήσεις κ.ά.).

Σήμερα, πάλι για τους ίδιους λόγους οι άνθρωποι ανεβαίνουν ή διασχίζουν βουνά, ίσως σε μικρότερη κλίμακα, αλλά τώρα όμως υπάρχει και μία κατηγορία ανθρώπων, οι ορειβάτες, που ανεβαίνει στα βουνά για άλλους λόγους, τελείως διαφορετικούς. Οι ορειβάτες ανεβαίνουν στα βουνά από ευχαρίστηση (κατά κύριο λόγο), από διάθεση εξερεύνησης ή κατάκτησης, από την έλξη των δυσκολιών και την έντονη επιθυμία να τις υπερνικήσουν, από περιέργεια, για σωματική άσκηση, για πνευματική ξεκούραση κ.ά. Και κάτω από αυτό το πρίσμα θα εξετάσουμε την έννοια ορειβασία, δηλαδή θα αναλύσουμε, θα ονομάσουμε και θα οριοθετήσουμε το σύνολο της δράσης αυτών ειδικά των ανθρώπων στο βουνό.

Παράλληλα όμως με τη φυσιολογική μεταλλαγή της ανάβασης ή της διάσχισης των βουνών (όχι τόσο της ουσίας της πράξης, όσο της τεχνικής και του κίνητρου) έχουν αλλάξει και τα διάφορα εξαρτήματα που χρησιμοποιούνται. Π.χ. οι ξύλινοι κεντρωτοί τροχίσκοι των Αρμενίων για τα πέλματα, έγιναν κραμπόν, τα κεντρωτά ωμοβόϊνα των Καυκασίων και τα κυκλόποδα των Βυζαντινών, έγιναν ρακέτες χιονιού, οι ξύλινοι πασσαλίσκοι των Μακεδόνων, που χρησιμοποίησαν για να αναρριχηθούν στο Hindou-Koush των Ινδιών, έγιναν καρφιά αναρρίχησης, οι σιδερένιοι πάσσαλοι, που χρησιμοποιούσαν οι στρατιώτες του Μεγάλου Αλεξάνδρου για τη στήριξη των σκηνών τους, αλλά και για την ανάβαση των παγωμένων πλαγιών του Καυκάσου, έγιναν ορειβατικές σκαπάνες (πιολέ) ή πατήματα/πιασίματα σε παγωμένο πεδίο κ.ά.

Μεγάλες αλλαγές έχουν γίνει επίσης και στην ενδυμασία, καθώς και στην τεχνική. Στις Άλπεις για παράδειγμα, ανέβαιναν στις αρχές του 20ου αιώνα οι μεν άντρες με κοστούμια, οι δε γυναίκες με κρινολίνα και περίεργα καπέλα. Όσον αφορά δε την τεχνική αρκεί να ρίξουμε μια ματιά σε παλιές κάρτες ή βιβλία.

Από όλα τα παραπάνω βλέπουμε ότι η εξέλιξη της ορειβασίας συνεχίζεται και είναι δύσκολο να προβλέψουμε τα υλικά ή τις τεχνικές του μέλλοντος. Πάντως ο πυρήνας της έννοιας ορειβασία στο παρελθόν, αλλά και τώρα, όπως θα είναι και στο μέλλον είναι ο ίδιος, δηλαδή ή ανάβαση στο βουνό. Και ορειβασία θεωρείται από όλους και είναι το ανέβασμα στο βουνό, που γίνεται βασικά από ευχαρίστηση.

Ο όγκος, το ύψος και η μορφολογία του βουνού, οι κλιματολογικές συνθήκες (χιόνι - πάγος) που επικρατούν κατά την ανάβαση ή τη διάσχισή του, καθώς και το είδος της ανθρώπινης δράσης, είναι στοιχεία και κριτήρια που διαφοροποιούν τη γενική έννοια της ορειβασίας και επιτρέπουν (επιβάλλουν) τη διάκριση και τη διαίρεσή της σε απλή ορειβασία, δύσκολη ορειβασία και αναβάσεις υπερυψηλών βουνών.

Απλή ορειβασία χαρακτηρίζεται η ανάβαση σε οποιοδήποτε μέσο ή ψηλό βουνό ή η διάσχιση και κατάβασή του, από μέρη όμως που γενικά χαρακτηρίζονται βατά και δεν απαιτούν για την ανάβασή τους ή το πέρασμά τους ή την κατάβασή τους, ειδικές γνώσεις, τεχνικές και σύνεργα. Το είδος αυτό της ορειβασίας συνηθίζεται να λέγεται ορεινή πεζοπορία (mountain hiking). Ο όρος αυτός όμως είναι ελλιπής, γιατί δε χαρακτηρίζει σωστά το σύνολο της δράσης που απαιτεί η απλή ορειβασία, η οποία περιέχει την έννοια της ανάβασης, που βέβαια δεν υπονοεί καθόλου η ορεινή πεζοπορία, στην οποία, κατά γενική ομολογία κυριαρχεί ή έννοια της πεζοπορίας πάνω στο βουνό. Δηλαδή η ορεινή πεζοπορία είναι τμήμα της απλής ορειβασίας. Έτσι την ανάβαση σε ένα βουνό είναι πιο σωστό να τη χαρακτηρίζουμε απλή ορειβασία ή ανάβαση στο τάδε βουνό, ενώ τη διάσχισή του ή την περιπλάνηση πάνω σε αυτό ή και το κατέβασμά του (και μόνον αυτά) μπορούμε να τα χαρακτηρίζουμε και ορεινή πεζοπορία. Αυτός όμως που ασχολείται αποκλειστικά με αυτού του είδους τη μορφή ορειβασίας δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται ορειβάτης, αλλά μόνο πεζοπόρος (hiker).

Δύσκολη ορειβασία χαρακτηρίζεται η ανάβαση και η διάσχιση κάθε μέσου ή ψηλού βουνού, από διαδρομές όμως που παρουσιάζουν ορισμένου είδους δυσκολίες και αναγκαστικά απαιτούν ειδική τεχνική και όργανα. Επειδή όμως ο όρος δύσκολη ορειβασία είναι γενικός, επιβάλλεται να χαρακτηρίζουμε τις εκάστοτε ορειβατικές δραστηριότητες, λόγω των μεγάλων διαφορών που παρουσιάζουν τα στοιχεία που τη χαρακτηρίζουν (βουνά, πεδίο, κλιματολογικές συνθήκες, είδος ανθρώπινης δράσης), σε αλπινισμό και σε αναρρίχηση βράχου.


Aπόσπασμα από Άρθρο του Νίκου Νέζη "Περι Ορειβασίας", πηγή: Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας Αναρρίχησης