Σήμερα οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται πλεόν ότι τα διάφορα σάκχαρα και οι υδατάνθρακες δεν έχουν το ίδιο αποτέλεσμα στον οργανισμό και την υγεία μας. Σε πρόσφατη αναφορά της, η υπηρεσία Δημόσιας Υγείας στην Αμερική, ανακοίνωσε ότι η κατανάλωση αναψυκτικών υποκρύπτει σοβαρούς κινδύνους για την υγεία. Και ποιό είναι άραγε αυτό το συστατικό που προκαλεί τέτοια προβλήματα; Δεν είναι άλλο από τη φρουκτόζη-κυρίως με τη μορφή του σιροπιού καλαμποκιού υψηλής φρουκτόζης (HFCS)- που αποτελεί βασικό συστατικό σε ένα μεγάλο αριθμό γλυκών ποτών και επεξεργασμένων τροφίμων και είναι υπεύθυνη σημαντικά για τη ραγδαία εξάπλωση της παχυσαρκίας και των προβλημάτων που σχετίζονται με την υγεία.
Επίδραση στον εγκέφαλο
Πρόσφατη μελέτη δείχνει ότι η διαφορά μεταξύ φρουκτόζης και γλυκόζης δεν περιορίζεται μόνο στο πώς μεταβολίζονται στον οργανισμό. Το μυαλό αντιδρά σε αυτά τα δύο σάκχαρα με εντελώς διαφορετικό τρόπο.
Σε ένα πείραμα που πραγματοποιήθηκε, σε εννέα υγιή και φυσιολογικού βάρους άτομα, χορηγήθηκε είτε γλυκόζη είτε φρουκτόζη είτε φυσιολογικός ορός και εν συνεχεία έγινε τομογραφία του εγκεφάλου τους η οποία ανίχνευσε περιοχές του φλοιού γύρω από τον υποθάλαμο με διαφορετική δραστηριότητα για κάθε ουσία:
• Η γλυκόζη αύξησε σημαντικά το επίπεδο της νευρικής δραστηριότητας για περίπου 20 λεπτά
• Η φρουκτόζη μείωσε την νευρική δραστηριότητα στην περιοχή για περίπου το ίδιο χρονικό διάστημα
• Ο ορός δεν είχε καμία επίδραση στην νευρική δραστηριότητα
Αυτό δείχνει ότι οι περιοχές του φλοιού στις οποίες παρατηρήθηκαν οι διαφορές, βρίσκονται μερικές νευρωνικές ομάδες που ανταποκρίνονται διαφορετικά και μελλοντικές μελέτες θα δείξουν το κατά πόσο η διαφορετική ανταπόκριση του εγκεφάλου στα διάφορα σάκχαρα μεταφράζεται και σε συγκεκριμένη διατροφική συμπεριφορά και συναίσθηματα όπως της ανταμοιβής και του εθισμού.
Βέβαια, παρά τα νέα αρχικά δεδομένα, ένα είναι το σίγουρο: ότι η φρουκτόζη έχει δυσμενή επίδραση σε δύο ορμόνες που σχετίζονται με τον κορεσμό και την πείνα, την γκρελίνη και τη λεπτίνη, με αποτέλεσμα ένα φαύλο κύκλο πείνας με αυξημένη πρόσληψη φαγητού και αυξημένη αποθήκευση λίπους.
Επίδραση στο σώμα
Το χαρακτηριστικό της φρουκτόζης είναι ότι μεταβολίζεται σε λίπος πολύ πιο γρήγορα απ’ότι η γλυκόζη και αυτή τη διαδικασία την επιφορτίζεται το ήπαρ το οποίο, στη συνέχεια, εκκρίνει το λίπος και αυτό αποθηκεύεται στις λιποαποθήκες του σπλαχνικού λίπους, κατά κύριο λόγο, προάγοντας έτσι τα καρδιοαγγειακά νοσήματα και το διαβήτη. Επιπλέον, επειδή η περισσότερη φρουκτόζη καταναλώνεται σε υγρή μορφή (δηλαδή σε αναψυκτικά και ζαχαρούχα ποτά), μεγεθύνονται οι αρνητικές μεταβολικές επιπτώσεις της διότι, ενώ η HFCS έχει περίπου την ίδια ποσότητα φρουκτόζης, όπως η ζάχαρη από ζαχαροκάλαμο, η φρουκτόζη σε HFCS είναι σε "ελεύθερη" μορφή και δε συνδέεται με οποιουσδήποτε άλλους υδατάνθρακες.
Σε αντίθεση, η φρουκτόζη στα φρούτα και το ζαχαροκάλαμο είναι συνδεδεμένη με άλλα σάκχαρα που, λόγω της καθυστερημένης απορρόφησης, δεν παρουσιάζουν σημαντική μεταβολική τοξικότητα σε μικρή ποσότητα. Η παρουσία δε φυτικών ινών στα φρούτα που περιέχουν ως φυσικό σάκχαρο τη φρουκτόζη, αποτελεί πρακτικά αντίδοτο διότι ο κορεσμός που δημιουργούν οι φυτικές ίνες αποτρέπει τη μεγάλη κατανάλωση φρουκτόζης.
Παρ’όλα αυτά, η μεγάλη κατανάλωση φρούτων δεν αποτελεί και πάλι υγειινή επιλογή διότι οδηγεί με τον ίδιο τρόπο στην αύξηση του σωματικού βάρους.
Επιδράσεις στη υγεία
Μερικά από τα προβλήματα υγείας που προκαλεί η υψηλή σε φρουκτόζη διατροφή κυρίως με τη μορφή επεξεργασμένων τροφίμων είναι τα εξής:
- Η παχυσαρκία, η αντίσταση στην ινσουλίνη, το μεταβολικό σύνδρομο και ο διαβήτης τύπου 2
- Αυξημένα τριγλυκερίδια και LDL (κακή) χοληστερόλη
- Αυξημένη αρτηριακή πίεση
- Στεατοηπατίτιδα και λιπώδης διήθηση του ήπατος
- Μείωση των βιταμινών και μετάλλων. Επίσης, η μη συνδεδεμένη μορφή φρουκτόζης που υπάρχει στο HFCS, μπορεί να επηρεάσει τη χρήση από το μυοκάρδιο ιχνοστοιχείων όπως το μαγνήσιο, το χαλκό και το χρώμιο.
- Καρδιαγγειακές παθήσεις, αρθρίτιδα, ουρική αρθρίτιδα και καρκίνος
Επιπρόσθετα η φρουκτόζη προκύπτει από γενετικώς τροποποιημένο (ΓΤ) καλαμπόκι, το οποίο ως ΓΤ μπορεί να δημιουργήσει τροφικές αλλεργίες ενώ ο κίνδυνος της υπογονιμότητας είναι επίσης υπαρκτός όπως προκύπτει από μελέτες σε πειραματόζωα.
Η κατανάλωση φρουκτόζης προκαλεί αντίσταση στην ινσουλίνη ενώ η κατανάλωση γλυκόζης δεν το κάνει στον ίδιο βαθμό. Ωστόσο, η γλυκόζη επιταχύνει την απορρόφηση φρουκτόζης! Έτσι, όταν αναμειγνύεται η γλυκόζη και η φρουκτόζη μαζί, θα απορροφηθεί περισσότερο η φρουκτόζη από το αν καταναλωθεί μόνη της. Αυτό ακριβώς συμβαίνει όταν καταναλώνουμε ζάχαρη η οποία αποτελείται από αυτό το μίγμα φρουκτόζης- γλυκόζης.
Έτσι, το κλειδί είναι να μη δίνουμε ιδιαίτερη βάση στο τι είδους σάκχαρα υπάρχουν στα τρόφιμα που καταναλώνουμε αλλά να ξέρουμε ότι όλα τα σάκχαρα είναι επιβλαβή όταν υπερκαταναλώνονται, όπως:
• Η σακχαρόζη (επιτραπέζια ζάχαρη)
• Το σιρόπι καλαμποκιού
• Το σιρόπι καλαμποκιού υψηλής φρουκτόζης (HFCS)
• Η κρυσταλλική φρουκτόζη
• Φυσική φρουκτόζη με τη μορφή χυμών φρούτων ή πολλών
φρούτων (>4 μερίδες ημερησίως) καθώς και προϊόντα μελιού
και αγαύης.
Η φρουκτόζη που προέρχεται από το σιρόπι καλαμποκιού είναι οριακά χειρότερη από τη φρουκτόζη που που προκύπτει από τη ζάχαρη καθώς το σιρόπι καλαμποκιού υψηλής φρουκτόζης αποτελείται κατά το 55% περίπου σε φρουκτόζη ενώ η επιτραπέζια ζάχαρη περιέχει 50% φρουκτόζη. Και μην ξεχνάμε ότι η φρουκτόζη στο σιρόπι καλαμποκιού έχει διαχωριστεί από τη γλυκόζη και απορροφάται ευκολότερα, σε αντίθεση με την επιτραπέζια ζάχαρη.
Η φρουκτόζη και το σιρόπι HFCS παράγεται κατά κύριο λόγο από καλαμπόκι του οποίου η καλλιέργεια, επειδή επιδοτείται, έχει ως αποτέλεσμα το κόστος της φρουκτόζης να είναι πολύ χαμηλό. Αυτό έδωσε τη δυνατότητα χρήσης της φρουκτόζης σε πάρα πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα και οδήγησε σε αύξηση της κατανάλωσης φρουκτόζης κατά 600-1500% περισσότερο από ότι έτρωγαν οι πρόγονοί μας. Αξίζει να σημειωθεί δε ότι, αν η ζάχαρη ήταν το ίδιο φθηνή και αν χρησιμοποιούταν σε τόσο μεγάλο βαθμό, θα προκαλούσε σχεδόν τις ίδιες παρενέργειες.
Βασικά στοιχεία του μεταβολισμού της φρουκτόζης
Χωρίς να περάσουμε στην εξαιρετικά πολύπλοκη βιοχημεία του μεταβολισμού των υδατανθράκων, είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό πώς το σώμα μας επεξεργάζεται τη γλυκόζη διαφορετικά σε σχέση με τη φρουκτόζη.
Παραθέτουμε μια περίληψη των κυριότερων μεταβολικών βημάτων:
1) Μετά το φαγητό, ενώ η φρουκτόζη μεταβολίζεται στο 100 % στο ήπαρ, η γλυκόζη μεταβολίζεται εκεί μόνο κατά 20%.
2) Κάθε κύτταρο στο σώμα μας, μαζί με τα εγκεφαλικά κύτταρα, χρησιμοποιεί ως ενεργειακό υπόστρωμα τη γλυκόζη. Ως εκ τούτου, μεγάλο μέρος της δαπανάται με το που θα την καταναλώσουμε. Αντιθέτως, η φρουκτόζη μετατρέπεται σε ελεύθερα λιπαρά οξέα (FFAs), VLDL (η επιζήμια μορφή της χοληστερόλης), και σε τριγλυκερίδια,τα οποία συσσωρεύονται ως λίπος στο συκώτι και στους σκελετικούς μύες, προκαλώντας αντίσταση στην ινσουλίνη και μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος (NAFLD). Η αντίσταση στην ινσουλίνη εξελίσσεται σε μεταβολικό σύνδρομο
3) Η φρουκτόζη είναι το πιο λιπόφιλο μόριο υδατάνθρακα. Με άλλα λόγια, η φρουκτόζη μετατρέπεται σε ενεργό γλυκερόλη (G-3-P), η οποία χρησιμοποιείται ως υπόστρωμα για την μετατροπή των ελεύθερων λιπαρών οξέων σε τριγλυκερίδια. Όσο πιο πολύ G-3-P υπάρχει τόσο περισσότερο λίπος αποθηκεύεται. Η γλυκόζη δεν το κάνει αυτό.
4) Όταν τρώμε 120 θερμίδες γλυκόζης, λιγότερο από μια 1 θερμίδα αποθηκεύεται ως λίπος. Όταν τρώμε 120 θερμίδες φρουκτόζης, οι 40 θερμίδες αποθηκεύονται ως λίπος!
5) Ο μεταβολισμός της φρουκτόζης από το ήπαρ αυξάνει την παραγωγή ουρικού οξέος με συνοδό αύξηση της αρτηριακής πίεσης και κίνδυνο για ουρική αρθρίτιδα.
6) Η γλυκόζη καταστέλλει την ορμόνη γκρελίνη που προκαλεί πείνα και αυξάνει τη λεπτίνη, η οποία καταστέλλει την όρεξη. Η φρουκτόζη δεν έχει καμία επίδραση στην γκρελίνη και παρεμβαίνει με την ανακοίνωση του εγκεφάλου με λεπτίνη, με αποτέλεσμα την υπερκατανάλωση τροφής.
Πού συναντάται η φρουκτόζη
Τη φρουκτόζη την βρίσκουμε είτε με τη μορφή φυσικής φρουκτόζης (όπως το σιρόπι αγαύης ή ο συμπυκνωμένος χυμός φρούτων), είτε με τη μορφή σιροπιού καλαμποκιού (ή σιρόπι καλαμποκιού υψηλής φρουκτόζης ) συστατικά που βρίσκουμε σε αμέτρητα ποτά και προ-συσκευασμένα τρόφιμα.
Είναι εξαιρετικά εύκολο να καταναλώνουμε μεγάλες ποσότητες φρουκτόζης σε καθημερινή βάση, ειδικά αν τα περισσότερα από τα τρόφιμά μας είναι με οποιονδήποτε τρόπο επεξεργασμένα ή ακόμη αν πίνουμε αναψυκτικά ή ζαχαρούχα ποτά, όπως το icetea, χυμοί φρούτων και αθλητικά ποτά. Ακόμα και το αγαπημένο μας ζαμπόν γαλοπούλας έχει φρουκτόζη -γι’ αυτό κι έχει γλυκιά γεύση.
Πρέπει, λοιπόν, να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν έχει τόση αξία στην απώλεια βάρους η μέιωση μόνο του λίπους εάν δεν υπάρχει παράλληλα και δραστική μείωση των υδατανθράκων και σίγουρα της φρουκτόζης εφ’όσον αυτή καταναλώνεται σημαντικά.
Συνίσταται λοιπόν η συνολική κατανάλωση της φρουκτόζης να είναι κάτω από 25 γραμμάρια την ημέρα. Αυτό αναλογεί σε 3 περίπου φρούτα ημερησίως. Μην καταναλώνετε αναψυκτικά (τα light δεν έχουν φρουκτόζη όμως τα γλυκαντικά τύπου ασπαρτάμη που περιέχουν μπορεί σε μεγάλες ποσότητες να είναι επιβλαβή).
Μην καταναλώνετε συσκευασμένα γλυκά (σοκολάτες, κρουασάν, καραμέλες, έτοιμα κεικ, μαρμελάδες κλπ) και αν το κάνετε να είναι με περιορισμό, μόνο και μόνο για να σας φύγει η επιθυμία του γλυκού. Προτιμότερο, σε αυτήν την περίπτωση, είναι να καταναλώνουμε γλυκαντικές ουσίες όπως το βότανο stevia ενώ η μικρή κατανάλωση δεξτρόζης (καθαρή γλυκόζη) μας κάνει να καταλαβαίνουμε καλύτερα αυτό που τρώμε.
Δε συστήνεται, όμως, το σιρόπι αγαύης, το οποίο έχει περιεκτικότητα φρουκτόζης 59 έως 67%, ποσοστά ιδιαίτερα υψηλά και άρα μάλλον απαγορευτικά.
eurodiet.gr
